Skeifan

Þegar landinn ferðast til útlanda og þá sérstaklega til stórra borga í Bandaríkjunum er mjög líklegt að hann muni koma auga á stórar íþróttahallir og leikvanga á rölti sínu í miðborgum þessarra borga. Þessi mannvirki eru afurðir stefnubreytingar sem átti sér stað í Norður-Ameríku undir lok síðustu aldar en þá hafði uppbygging stórra íþróttamannvirkja verið á jaðri þéttabýlissvæðanna í rúma þrjá áratugi. Á jaðrinum og fyrir utan hann var að finna víðáttumikil, óbyggð svæði sem þýddi að þar var hægt að byggja gríðarlega stór mannvirki umlukin bílastæðaflæmum.

Ein helsta ástæða þess að ákveðið var færa uppbyggingu íþróttamannvirkja úr miðborgunum út á jaðarinn um miðja síðustu öld var tilkoma einkabílsins auk þess sem helsti markhópurinn, þ.e. millistéttar íþróttaáhugamaðurinn, var sífellt að flytjast úr miðborgunum og út í úthverfin. Eins og áður sagði snerist þessi þróun við á níunda áratug síðustu aldar.

En annar angi þessarar stefnubreytingar náði til uppbyggingar íþróttamannvirkja í niðurníddum athafna- og iðnaðarsvæðum og verslunar- og þjónustusvæðum af öllum stærðum og gerðum. Tiltekin borgaryfirvöld veltu fyrir sér framtíðarþróun borganna og sáu íþróttamannvirkin fyrir sér sem skipulagshvata.

Skipulagshvatar

Skipulagshvatar eru ein áhrifaríkasta endurnýjunaraðferð hverfa innan borga eða tiltekinna borgarhluta. Íþróttamannvirki eru hluti af þessum skipulagshvötum og því gætir áhrifa þeirra í dreifingarmynstri slíkra mannvirkja. Hvatarnir eru skilgreindir sem mannvirki sem leiða af sér frekari uppbyggingu og starfsemi og þróun byggðar í nærumhverfinu.

Íþróttamannvirki hafa á síðastliðnum þremur áratugum verið helstu skipulagshvatarnir á bandarískum þéttbýlissvæðum en á tímabilinu 1990 – 2011 voru byggð 102 stór íþróttamannvirki sem skilgreinast sem slíkir hvatar; þ.e. allar byggingarnar hafa leitt af sér frekari uppbyggingu og starfsemi í nærumhverfinu. Eins og áður sagði hefur þetta leitt til endurnýjunar miðborganna en í dag eru um 80% nýrra íþróttamannvirkja í Norður-Ameríku staðsett í eða í nánd við miðborgirnar.

Þessi þróun hefur einnig verið að líta dagsins ljós í Evrópu þar sem úrsérgengin athafna- og iðnaðarsvæði og verslunar- og þjónustusvæði eru tekin til gagngerðar endurnýjunar í borgunum. Oft er um að ræða víðáttumikil vöruskemmusvæði þar sem yfirvöld hafa tekið ákvörðun um að breyta landnotkun með breytingu á aðalskipulagi.

Á höfuðborgarsvæðinu hérlendis er að finna eitt slíkt svæði þar sem hugmyndir eru uppi um að breyta um notkuninni, þ.e. Skeifan. Skeifan er virkur miðkjarni samkvæmt aðalskipulagi og er auk þess eitt af lykil þróunarsvæðum í nýju aðalskipulagi Reykjavíkur til 2030. Svæðið er skilgreint sem miðsvæði fyrir verslun og þjónustu. Það var í fyrstu skilgreint sem iðnaðarsvæði í útjaðri borgarinnar en með örum vexti byggðarinnar er það staðsett nokkuð miðsvæðis í dag.

Í framtíðinni er gert ráð fyrir blandaðri byggð í Skeifunni, með verslun og þjónustu, skrifstofum, stofnunum og íbúðum. Það má skilgreina Skeifuna sem smækkaða útgáfu af svæðum í stærri borgum þar sem hnignun hefur átt sér stað. Hún er dæmi um athafna- og iðnaðarsvæði sem þróaðist út í verslunar- og þjónustusvæði þar sem vöruskemmur og bílastæðaflæmi þekja stóran hluta svæðisins. Til að ráðast gegn hnignuninni hafa, eins og áður var getið, borgaryfirvöld í mörgum tilvikum reist íþróttamannvirki á hnignunarsvæðunum sem hluti af endurnýjunaráætlun svæðanna eða í sumum tilfellum borgarhlutanna. Því er vert að spyrja hvort uppbygging þjóðarleikvangs innanhússíþrótta í Skeifunni gæti stuðlað að endurreisn svæðisins?

Aðgengi að Skeifunni er gott þar sem Miklabraut og Suðurlandsbraut miðla umferð inn á svæðið. Almenningssamgöngur þar eru góðar auk þess sem ráðgert er að ein af meginlínum borgarlínunnar muni liggja um svæðið eftir Suðurlandsbrautinni. Góðar almenningssamgöngur eru mikilvægur þáttur með tilliti til enduruppbyggingar einstakra svæða.

Svæði sem gengið hafa í gegnum endurnýjun með tilkomu íþróttamannvirkja dafna í flestum tilvikum vel en þekkt er að íþróttaskólar, ráðstefnumiðstöðvar, höfuðstöðvar íþróttasérsambanda, íþróttahótel, endurhæfingarstöðvar, líkamsræktarstöðvar, crossfitstöðvar, veitingastaðir, íþróttavöruverslanir og önnur tengd starfsemi byggist upp í kjölfarið. Skeifan yrði því einskonar íþróttamiðstöð þjóðarinnar, steinsnar frá helsta íþróttasvæði landsins, Laugardalnum.

Ekki ætla ég að fullyrða að þannig starfsemi geti byggst upp umhverfis nýjan þjóðarleikvang innanhúsíþrótta í Skeifunni en það er alls ekki útilokað að það geti gerst. Umhugsunarvert.